Perspectief II: Het balkon van Manet
Inleiding
René Francois Ghislain Magritte was een surrealistisch kunstenaar uit België. Hij werd geboren in Lessen in 1898. Van 1916 tot 1918 volgde hij een artistieke opleiding aan de Academie Royale des Beaux-Arts te Brussel. Deze stad was tijdens de eerste wereldoorlog een productieve locatie met vele groepen kunstenaars en stijlen. De eerste jaren bracht hij door in het kubistische, futuristische en expressionistische milieu, waar de oorsprong lag voor het Belgische surrealisme, waarvan Magritte een leidersfiguur werd. [1]
In 1926 ontwikkelde Magritte zijn eigen stijl die zich kenmerkt door absurde combinaties van alledaagse voorwerpen, die op een realistische wijze voorgesteld worden.[2]
In 1927 verhuisde Magritte naar Parijs, waar hij kennis maakte met de surrealistische beweging, geleid door Andre Breton. Hij keerde terug naar Brussel, en startte hier ook een surrealistische beweging op. Hij schreef verschillende manifesten.[3]
Tot 1948 was hij ook actief in de reclame. Toen hij Alexander Lolas leerde kennen, die zijn schilderijen exposeerde, richtte hij zich uitsluitend op de schilderkunst. Hij werd ook steeds meer bekend in Amerika.[4]
Wanneer Magritte ook naam maakt in Londen, New York en Milaan, begint hij exacte kopieën van zijn eigen werk te maken om dit op verschillende locaties te kunnen exposeren en verkopen. Door deze kopiën werd Magritte bestempeld als commercieel en werd hij beschuldigd van enkel uit te zijn op het geld.
Tijdens en na de tweede wereldoorlog wordt zijn stijl plots heel vrolijk, soms zelfs impressionistisch. Later komt hij terug op zijn vertrouwde stijl na aandringen van zijn verkoper Lolas.[5]
Vanaf dan wordt het werk van Magritte meer en meer surrealistisch. Rond 1950 maakt Magritte zijn reeks ‘perspectief’.
Magritte sterft in 1967 aan pancreaskanker.
Perspectief II: Het balkon van Manet
Perspectief II: Het balkon van Manet (Gent, Museum voor schone kunsten)(afb.1) is geschilderd in 1950. Het is een parodie op een schilderij dat Edouard Manet in 1868-1869 geschilderd heeft: Le balcon(afb. 2). Dit schilderij van Manet refereerde dan weer op zijn beurt naar Majas au balcon (Zwitserland, private collectie) van Francisco de Goya.[6] Magritte wou met dit schilderij verwijzen naar de beeldtraditie doorheen de kunstgeschiedenis. Magritte maakte een hele reeks schilderijen waarbij hij inspiratie haalde bij zijn voorgangers, hij noemde deze reeks ‘Perspectief’. Hij schilderde onder andere Madame Récamier(Parijs, musée Carnavalet) van Francois Gérard en Madame Récamier(Parijs, Louvre) van Jacques Louis David.[7] Hierbij verwees Francois Gérard naar een schilderij van Jacques Louis David.
Magritte plaatste zijn werk in een oude beeldtraditie. Het gaat hem niet om het creatieve interpreteren, wat lang de gewoonte was geweest in de academische opleidingen. Het gaat hier eerder om het citeren van Manet. Magritte liet het orgineel een zekere zelfstandigheid behouden. Zo wou hij het clichébestaan van oude en beroemde werken aan de wereld tonen. Hij uit dus een kritiek op de kunst via zijn eigen kunst.[8]
Hij had kritiek op het cliché van de beeldtraditie. Hij wou dat mensen gingen nadenken over kunst door voorwerpen uit hun alledaagse context te halen. Wellicht heeft hij hiervoor ook inspiratie gehaald bij Marcel Duchamp die in 1917 al met zijn werk Fountain (Groot-Brittannië, Tate Gallery) een urinoir in een andere context plaatste, namelijk in een museum. Ook hij stelde daardoor de kunst in vraag.
Magritte schilderde Perspectief II: het balkon van Manet met olieverf op doek, net zoals Manet deed bij zijn gelijknamige werk. Ook de compositie neemt hij over, maar hij vervangt de mensen door doodskisten, die dezelfde houding aannemen. Verder maakt hij gebruik van een lineaire contour. Het beeld is scherper dan dat van Manet, die meer gebruik maakte van een picturale contour. Hierdoor geeft het werk van Magritte een realistische indruk. Verder is het ook een vrij rustige compositie, in het beeld heerst een tektonische ordonnantie, de figuren lijken het beeld niet te willen uitbreken, het straalt rust uit. Ook wordt er gebruik gemaakt van clair-obscur, de doodskisten van Magritte doemen op uit de duisternis. Je vraagt je af wat er zich achter hen in de ruimte bevindt. Dit zorgt voor een lugubere sfeer.
De werken van Magritte en Manet hebben ook niet dezelfde afmetingen. Het werk van Magritte is twee keer zo klein als dat van Manet.
De werken van Magritte en Manet hebben ook niet dezelfde afmetingen. Het werk van Magritte is twee keer zo klein als dat van Manet.
De stijl van Magritte’s werk is figuratief en realistisch, Hij schildert alledaagse, herkenbare voorwerpen. Vervolgens plaatst hij ze in een andere context waardoor ze hun alledaagsheid verliezen en mysterieus worden.[9] Op deze manier bekomt hij een surrealistisch werk.
Perspectief II: Het balkon van Manet kenmerkt zich door een koele sfeer, hij verscherpt de al kille sfeer van Manet. De personages in Manet’s schilderij waren al representaties van verveling, onverschilligheid en stijfheid. Magritte versterkt deze kilheid door deze personages te veranderen tot doodskisten. [10]
Magritte was één van de eerste kunstenaars na de tweede wereldoorlog die kunst maakte over kunst. In dezelfde periode maakte ook Picasso reeksen over oudere schilderijen. Hij haalde inspiratie bij Le dejeuner sur l’herbe (Parijs, Musée d’Orsay) van Manet en De vrouwen van Algiers (Parijs, Louvre) van Eugene Delacroix. Maar zijn werken kunnen nog beschouwd worden als interpretaties, die voor hem niet veel meer waren dan een wedstrijd met zijn landgenoot Diego Velazquez. Waarschijnlijk werd Magritte beïnvloed door Francis Picabia, die ook enkele oudere werken uit de kunstgeschiedenis creatief bewerkte. Magritte kwam hiermee in contact tijdens zijn eerste bezoek aan Parijs na de tweede wereldoorlog. [11]
Perspectief II: Het balkon van Manet is een van de eerste werken waarvan Magritte meerdere exemplaren maakte.
De plaats van de reeks ‘perspectief’ in het oeuvre van de kunstenaar valt net na de tweede wereldoorlog, die eindigde in 1945. Magritte reageerde op de oorlog op een onverwachte manier: hij begon in deze donkere tijden het goede in de wereld weer te geven. Zo maakte hij schilderijen als ‘De opklaring’,’ De eerste dag’, ‘Het grote geluk’, .. Hij begon zelfs een impressionistische stijl aan te nemen. In maart en april 1948 maakte hij 17 olieverfschilderijen en 22 gouaches in de stijl vache, een eerder abstracte stijl die ver verwijderd is van Magritte’s figuratieve stijl die we gewend zijn. Deze stijl geeft hij snel op na de Parijse tentoonstelling die er op volgde. Later dat jaar overtuigde Lolas, een galleriehouder en zijn belangrijkste verkoper, hem om terug te keren naar zijn oude stijl. Het is in deze periode dat hij gaat experimenteren met zijn oude onderwerpen en stijl. Hij maakte dan verschillende reeksen, waaronder ‘Perspectief’.[12]
Besluit
Met Perspectief II: Het balkon van Manet wou Magritte een kritiek geven op de kunst. Hij wou de beeldtraditie doorbreken en het cliché aantonen dat doorheen de kunstgeschiedenis merkbaar is. Dit doet hij door de doodskisten uit hun alledaagse context te halen, en in een al bestaand werk te plaatsen. Voor dit werk baseert hij zich op Le Balcon van Manet uit 1868-1869. Manet had zich voor dit werk al gebaseerd op Majas au balcon van Francisco de Goya uit 1810-1814. Het balkon is een veelvoorkomend decor in de kunstgeschiedenis. Magritte neemt zo goed als de hele compositie van Manet over en gebruikt hetzelfde materiaal. Het enige wat hij verandert in het werk zijn de personages die hij vervangt door doodskisten. De afmeting van het schilderij is bij Magritte ook dubbel zo klein als bij Manet.
Het geheel is heel realistisch geschilderd maar de inhoud is surrealistisch. Dit is een typisch kenmerk van zijn oeuvre.
Doordat de kunstenaar doodskisten gebruikt wordt het beeld killer. In het werk van Manet waren de personages al afstandelijk, maar nu is al het leven er uit verdwenen.
Dit werk behoort tot de reeks perspectief die Magritte schilderde net na de tweede wereldoorlog. Deze reeks sluit qua stijl aan bij de meeste van zijn schilderijen.
Magritte maakt kunst over kunst en geeft tevens kritiek op de kunst.
Het is een typisch kenmerk van avant-gardistische kunstenaars om dit te doen. Bij wijze van tegenreactie op de oorlog gaan ze totaal nieuwe ideeën aanbrengen en zich afzetten tegen de reeds bestaande tradities en gewoonten.
Magritte had waarschijnlijk inspiratie gehaald bij zijn collega’s uit het begin van de 20e eeuw. Hij deed dit onder andere bij Picabia, die al eerder werken maakte over de aloude beeldtraditie. Ook Marcel Duchamp die reeds kritiek gaf op de kunst door middel van zijn eigen kunst was voor hem een inspiratiebron.
In perspectief II: Het balkon van Manet zet Magritte zich af tegen de beeldtraditie van het groepsportret op het balkon, dat al vele keren gebruikt was in de kunstgeschiedenis, zoals onder andere bij Manet en bij Francisco de Goya
Bibliografie
Boeken
Michel Draguet, Voici Magritte Gouaches, collages, tekeningen, studies schilderijen, Zwolle, Waanders uitgevers, 2006
John-Glaves Smith, kunst, meer dan 2500 werken van de prehistorie tot nu, Londen, Dorling Kindersley, derde druk, 2011
Jacques Meuris, René Magritte, Keulen, Benedikt Taschen Verlag GmbH & Co. KG, 1990
Siegfrid Gohr, Magritte, Gent-Amsterdam, Ludion, 2003
Siegfried Gohr, Magritte, poging tot het onbereikbare, Antwerpen, Ludion, 2009
Websites
Musee d’orsay. Geraadpleegd op 25 april 2011, op http://www.musee-orsay.fr/index.phpid=851&L=0&tx_commentaire_pi1[showUid]=7121&no_cache=1
Vlaamse kunstcollectie. Geraadpleegd op 26 april 2011, op http://www.vlaamsekunstcollectie.be/collection.aspx?p=0848cab7-2776-4648-9003-25957707491a&inv=1961-
Museum voor schone kunsten Gent. Geraadpleegd op 01 mei 2011, op
Vlaamse kunstcollectie. Geraadpleegd op 26 april 2011, op http://www.vlaamsekunstcollectie.be:nl:perspectief_ii__het_balkon_van_manet.aspx, geraadpleegd op 26 april 2011
[1] John-Glaves Smith, kunst, meer dan 2500 werken van de prehistorie tot nu, Londen, Dorling Kindersley, derde druk, 2011
[2] Siegfried Gohr, Magritte, poging tot het onbereikbare, Antwerpen, Ludion, 2009, pp 24-29
[3] Jacques Meuris, René Magritte, Keulen, Benedikt Taschen Verlag GmbH & Co. KG, 1990
p52
[4] Michel Draguet, Voici Magritte Gouaches, collages, tekeningen, studies schilderijen, Zwolle, Waanders uitgevers, 2006, pp 19-30
[5] Siegfried Gohr, Magritte, poging tot het onbereikbare, Antwerpen, Ludion, 2009, p 118-223
[6] Musee d’orsay. Geraadpleegd op 25 april 2011, op http://www.musee-orsay.fr/index.phpid=851&L=0&tx_commentaire_pi1[showUid]=7121&no_cache=1
[7] Vlaamse kunstcollectie. Geraadpleegd op 26 april 2011, op http://www.vlaamsekunstcollectie.be/collection.aspx?p=0848cab7-2776-4648-9003-25957707491a&inv=1961-
[8] Siegfried Gohr, Magritte, poging tot het onbereikbare, Antwerpen, Ludion, 2009, p 238
[9] Vlaamse kunstcollectie. Geraadpleegd op 26 april 2011, op http://www.vlaamsekunstcollectie.be:nl:perspectief_ii__het_balkon_van_manet.aspx, geraadpleegd op 26 april 2011
[10] Siegfried Gohr, Magritte, poging tot het onbereikbare, Antwerpen, Ludion, 2009, p 238
[11] Siegfried Gohr, Magritte, poging tot het onbereikbare, Antwerpen, Ludion, 2009, p 239
[12] Siegfried Gohr, Magritte, poging tot het onbereikbare, Antwerpen, Ludion, 2009, pp 181-223
[13] Vlaamse kunstcollectie. Geraadpleegd op 26 april 2011, op http://www.vlaamsekunstcollectie.be:nl:perspectief_ii__het_balkon_van_manet.aspx
Geen opmerkingen:
Een reactie posten